Furia, Femma, ZIJkant, De Vrouwenraad, Rebelle vzw en Ella vzw vormden de afgelopen maanden een solidair front in het ondersteunen van initiatieven om kinderopvang te herwaarderen. De kinderopvang is namelijk een essentiële schakel in het bestrijden van genderongelijkheid. Zonder kwaliteitsvolle zorgvoorzieningen belanden vooral vrouwen aan de haard. 

We zijn opgelucht dat de Vlaamse overheid effectief een substantieel bedrag vrijmaakt. Deze inspanning is een goede eerste stap. Toch hebben we een aantal belangrijke bezorgdheden. We treden de werknemers uit de sector, de ouders en de vakbonden bij in hun kritische bedenkingen. 

Eén van onze centrale eisen luidde ‘maak van kinderopvang een collectief recht van elk kind, ongeacht het statuut van de ouder'. Helaas blijft de realiteit dat dit een voorrecht is voor quasi voltijds werkende ouders. De nadruk ligt nu nog te sterk op de economische functie van kinderopvang, terwijl de sociale en pedagogische functie onderbelicht blijft. We staan bijgevolg ook zeer kritisch tegenover bedrijfscrèches. Dit vergroot de kloof tussen werkenden en niet-werkenden of werkzoekenden en maakt werknemers bovendien erg afhankelijk van hun werkgever. 

We willen nogmaals benadrukken dat kinderopvang geen parking is voor de kinderen van werkende mensen, maar een basisrecht en een cruciaal instrument is in de strijd tegen ongelijkheid. We betreuren dat meer dan de helft van de 5000 plaatsen die vrijkomen niet inkomensgerelateerd zijn. Kinderen uit lage-inkomensgezinnen in Vlaanderen maken maar half zo vaak gebruik van kinderopvang dan kinderen uit de rijkste gezinnen.

Eén van de belangrijkste voorwaarden voor de verbetering van de arbeidsomstandigheden is de daling van de kindratio. Het huidige plan komt hier gedeeltelijk aan tegemoet: bij groepen met enkel baby’s tot 12 maanden wordt de ratio effectief 1 kindbegeleider op 5 kinderen. Nochtans bestaan er weinig groepen uitsluitend uit baby’s. De werkdruk voor de andere, gemengde groepen of met oudere kindjes blijft: zij moeten zich tevreden stellen met een ratio van 7. 

Hoewel logistieke medewerkers nu tijdelijk worden meegeteld in de berekening van de kindratio, blijft de vraag of dit de werklast effectief zal verminderen. Duurzame vermindering van de extreme werkdruk en het creëren van een kwalitatieve omgeving voor werknemers én kinderen kunnen we enkel bekomen door meer kindvrije uren. 

We hopen dat de Vlaamse Regering de inspanningen blijft volhouden en dat de investeringen die nu gemaakt worden deel uitmaken van een groeipad. Dit is slechts een startpunt. We blijven waakzaam over de volgende stappen en hameren op het belang van een kwalitatieve kinderopvang voor elk kind. 

Opnieuw heeft de Vlaamse regering een kans gemist om het dientenchequesysteem fundamenteel bij te sturen. Er wordt nu wel een extra budget vrijgemaakt (cfr. Jan Jambon tijdens de Septemberverklaring) maar voorlopig blijft het onduidelijk wat daarmee zal gebeuren. Het ACV, het Vlaams, Brussels en Belgisch Netwerk tegen Armoede, Femma, Furia, Ella, Vrouwenraad en Vluchtelingenwerk Vlaanderen en LEVL hebben 8 concrete voorstellen om de situatie van de 90.000 huishoudhulpen in Vlaanderen fundamenteel te verbeteren.  

Er zijn verschillende problemen in de dienstenchequesector die het werken als huishoudhulp steeds minder aantrekkelijk maken. Het overgrote deel van de dienstenchequemedewerkers zijn vrouwen, vaak van buitenlandse origine, met een laag inkomen en deeltijdse tewerkstelling. De lage lonen en deeltijdse contracten zorgen ervoor dat ze moeite hebben om de eindjes aan elkaar te knopen, wat leidt tot armoederisico's en financiële afhankelijkheid. Bovendien hebben huishoudhulpen te maken met gezondheidsproblemen, zoals musculoskeletale aandoeningen en psychosociale klachten, die verband houden met de aard van het werk.

Daarnaast worden ze geconfronteerd met een gebrek aan maatschappelijke waardering, stereotypering en vooroordelen. Veel huishoudhulpen verlaten dan ook de sector, en er zijn duizenden openstaande vacatures. Vast staat dat de doelstellingen van het dienstenchequesysteem, met name duurzame tewerkstelling voor mensen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt, niet worden gerealiseerd. 

Aangezien de overheid het systeem heeft gecreëerd, beheert en subsidieert, heeft ze een belangrijke rol in deze sector. Daarom roepen ACV, het Vlaams, Brussels en Belgisch Netwerk tegen Armoede, Femma, Furia, Ella, Vrouwenraad, Vluchtelingenwerk Vlaanderen en LEVL de overheid op om actie te ondernemen en fundamentele wijzigingen aan te brengen in het dienstenchequesysteem. Huishoudhulpen verdienen beter. Volgende acht oplossingen zijn dringend nodig om de sector te verbeteren en aantrekkelijker te maken: 

1. Versterk de koopkracht: een betere verloning is nodig om nieuwe werknemers aan te trekken en bestaande werknemers te behouden. Een waardig loon moet huishoudhulpen beschermen tegen armoede. De lonen moeten met minstens 1€/uur verhoogd worden boven op de indexaanpassingen. Ook de terugbetaling van gemaakte onkosten moet correct zijn. 
2. Verlaag de norm voor voltijds werk: de fysiek zware werkomstandigheden en de combinatie van werk en gezinsleven maken voltijds werken onmogelijk en onwenselijk in deze sector. Het voorstel is om de voltijdse norm op 30 uur per week te leggen. 
3. Investeer in preventie en welzijn: er moet worden ingezet op sectorale expertise en minimum afspraken over veilige werkomstandigheden, medisch toezicht, ergonomisch werkmateriaal, etc. Bewustmaking en handhaving van antidiscriminatie- en gedragscodes zijn ook belangrijk. 
4. Waarder huishoudelijk werk: het belangrijke en maatschappelijk waardevolle werk van huishoudhulpen moet erkend en gewaardeerd worden. Dit gaat gepaard met een correcte verloning, veilige werkomstandigheden en naleving van wetten en CAO's.
5. Investeer in duurzame jobs via opleiding en doorstroom: vorming en competentieversterking zijn essentieel om werknemers te laten groeien. Er moeten recht op vorming en doorgroeimogelijkheden zijn. 
6. Voorzie extra middelen voor de sector: er zijn bijkomende financiële middelen nodig om alle voorgaande maatregelen te realiseren. Dit kan onder andere worden bereikt door een eerlijke vergoeding van klanten en een transparant financieel kader voor bedrijven. 
7. Maak subsidies afhankelijk van kwalitatieve voorwaarden: in plaats van een vast subsidiebedrag, pleiten we voor een getrapte subsidiëring gebaseerd op bepaalde voorwaarden zoals omkadering, vorming, preventie- en welzijnsbeleid, etc. 
8. Plaats maatschappelijke doelstellingen opnieuw centraal: De sector biedt kansen aan kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt, en deze doelstelling moet opnieuw prioriteit krijgen. Huishoudhulpen leveren een grote maatschappelijke meerwaarde doordat mensen werk en gezin kunnen blijven combineren of langer thuis kunnen wonen.  

Wil je meer weten? Download onderaan deze pagina de gezamenlijke visienota van ACV, het Vlaams, Brussels en Belgisch Netwerk tegen Armoede, Femma, Furia, Ella, Vrouwenraad en Vluchtelingenwerk Vlaanderen en LEVL.  

Contactpersonen:  

Kris Vanautgaerden – nationaal secretaris ACV Voeding en Diensten – 0479 94 70 87  

Gert Van Tittelboom – communicatieverantwoordelijke Vlaams Netwerk tegen Armoede - 0478/39 57 04  

[1] Behoudens andere verwijzingen baseren we ons op de cijfers van de RSZ: Tewerkstelling met dienstencheques | RSZ.    

[2] Jo Brouns | Dienstenchequesector herstelt van coronacrisis (cdenv.be); en IDEA CONSULT, werkbaar en wendbaar werk in de dienstenchequesector, 2018.    

[3] Berekening op basis van gemiddelde arbeidsduur (24u) en max. loon PC 322.01.  

[4] De verdeling van de lonen tussen 1999 en 2020: toenemende dualisering? — Denktank Minerva.  

[5] ULB-studie van 2021: ‘Subsidizing Domestic Services: Job Creation, Employment Formalisation and the Unintended Health Costs’; Studie uitgevoerd in 2020 door het Departement Toegepaste Economische Wetenschappen van de ULB (de DULBEA) op verzoek van het RIZIV; en 15 jaar na hun indiensttreding is 1 op de 5 huishoudhulpen arbeidsongeschikt – Bron: IDEA Consult op basis van de gegevens van de RSZ.   

Elke partij die zich met enige sérieux wil opwerpen als pleitbezorger van Vlaamse gezinnen moet de crèchecrisis die jonge ouders steeds harder treft ernstig nemen.

“Er is geen ruimte voor blanco cheques". Met die woorden temperde Vlaams minister van begroting Matthias Diependaele (N-VA) de verwachtingen voor de komende begrotingsonderhandelingen. De door CD&V geopperde injectie van 1 miljard in onze kinderopvang zou onhaalbaar zijn. Als het van degrootste Vlaamse volkspartij afhangt, mogen de Vlaamse crèches en onthaalouders blijkbaar verderkraken. De Vlaamse regering draagt nochtans de verantwoordelijkheid voor de aanhoudende crisis.De voorbije decennia werden beleidsmakers uitgebreid gewaarschuwd voor de huidige deconfiture van deze cruciale sector. Toch werden legislatuur na legislatuur de normen verlaagd, de fameuze kind-begeleider-ratio naar 1 op 9 gebracht en de wanhoop van de sector over de onhoudbare werkomstandigheden systematisch genegeerd.

Intussen beslisten talloze stagiaires nooit met het werk te beginnen. Evenveel kindbegeleiders - vooral vrouwen - gaven de job moegestreden op. Anderen blijven doorgaan, ten koste van hun eigen mentale en fysieke welzijn. Tijdens deze twee jaren van diepe crisis, blonk de Vlaamse regering uit in struisvogelpolitiek en gerommel in de marge: enkele miljoenen voor meer inspectie en een jobwebsite. Van de aangevraagde 9000 inkomensgerelateerde plaats en raakten er dit jaar 2000 gesubsidieerd. Ook het wegwerken van de laagste subsidietrappen lijkt een verdere crash niet te kunnen afwenden.

Wij trokken als ouders en feministen met onze kleintjes het voorbije jaar lang naar het Vlaamsparlement. Ondertussen vulden de kranten zich met onheilstijdingen over wantoestanden,sluitingen, opgebrande kindbegeleiders en signalen dat het bovenal vrouwen zijn die de prijs betalen.

Minister van Welzijn Hilde Crevits (cd&v) verzamelde experts, vakbonden, werkgevers en middenveld om de kinderopvang van de toekomst uit te tekenen. De consensus is er oorverdovend: alleen door de sector zo snel mogelijk een structureel perspectief te bieden op een lagere ratio, waardige werkomstandigheden, een betere opleiding en goede omkadering kan een crèche-crash afgewend worden. Voor kindbegeleiders is dit de septemberverklaring van de laatste kans. 

Elke partij die zich met enige sérieux wil opwerpen als pleitbezorger van Vlaamse gezinnen moet de crèchecrisis die jonge ouders steeds harder treft ernstig nemen. Elke beleidsmaker die het goed meent met het recht van elk kind op een kansrijke start moet die met kwaliteitsvolle opvang helpen mogelijk te maken. Elke politieke fractie die droomt van 80 procent tewerkstelling moet zich realiseren dat daar zonder duurzame opvangplaatsjes en waardige werkomstandigheden onmogelijk sprake van kan zijn. 

Elke minister die een mooi verhaal van Vlaanderen wil schrijven moet zich af vragen waar de budgettaire prioriteiten liggen. Er is een maatschappelijk draagvlak waar politici ’s nachts van zouden moeten dromen. De plannen zijn er, nu de middelen nog. Als ouders en feministen die hun woensdagnamiddagen graag elders zouden besteden dan hoofdschuddend op de tribune van het Vlaams Parlement, vragen wij opnieuw, met nadruk: investeer. Eén miljard is een mooi begin. 

Ondertekend door:

Noëmi Willemen Crisiskabinet Kinderopvang

Jeroen Lievens Femma vzw

Isa Verlaenen Rebelle vzw

Meron Knikman Vrouwenraad

Fauve Peirelinck Furia

Sarah Scheepers Ella

Julie Van Garsse ZIJkant

Dit opiniestuk verscheen op 8 september 2023 in De Morgen.

Leve(n) Buiten De Lijntjes

Op 11 november organiseerde Furia de 52ste Dag van het feminisme (voordien Nationale Vrouwendag). Sinds 1972 is dit de vaste afspraak voor al wie uitkijkt naar uitwisseling, inspiratie en ontmoeting over gelijkheid v/x/m. De Dag van het feminisme is een dag om ervaringen en dromen te delen en onderlinge solidariteit en strijd te voeden. Tussen 11u en 17u kon je je onderdompelen in een meerstemmig en bruisend feminisme in De Centrale in Gent. Het volledige programmaboekje kan je onderaan deze pagina downloaden en enkele programmaonderdelen zijn hieronder te herbekijken!

Tot in 2024?

Hieronder kan je het volledige programma van 2023 vinden. Onderaan deze pagina zijn het programmaboekje, het eisenpakket en de visietekst te downloaden. 

Zet 11 november 2024 met stip in je agenda en hou onze website, Facebook en Instagram in het oog voor meer info!

Herbekijk of herbeluister

Aftermovie

Bekijk hier enkele sfeerbeelden van de dag, met dank aan de studenten van het RITCS. Muziek door Dobet Gnahoré, die ook voor het avondconcert zorgde (zie onderaan deze pagina voor meer info.)

Luisterexpo Kindertwijfels

De Furiajongeren organiseerden de luisterexpo ‘Kindertwijfels’, waar je een verzameling aan getuigenissen kon terugvinden in de vorm van audiofragmenten.
Twijfel jij ook of je wel of geen kinderen wil? Of welke vorm het ouderschap voor jou zou aannemen? Dan is onze luisterexpo zeker iets voor jou. Je kan de fragmenten via deze link herbeluisteren.

Rebelse relaties

Herbekijk hier het panelgesprek!

De slaapkamer is ook politiek. Wanneer doorbreken relaties traditionele genderpatronen? Vanwaar komt het ideaal van heteroseksuele monogamie als ideaal? Waarom noemen we de ene relatie progressief en de andere conservatief? Hoe beïnvloedt de neoliberale, neokoloniale en patriarchale samenleving onze kijk op relaties? Heleen Debruyne vroeg Rahil Roodsaz de oren van het lijf over het revolutionaire potentieel van liefde, intimiteit en seksualiteit. Hoe kunnen de feministische idealen van autonomie, rechtvaardigheid en solidariteit gestalte krijgen in relaties? 

• Heleen Debruyne maakt radio bij Klara en schrijft. De Plantrekkers is haar debuut. Samen met Anaïs Van Ervelde maakte ze de podcast en het boek Vuile Lakens over seks en lichaam: 
• Rahil Roodsaz is verbonden aan de universiteit van Amsterdam. Met een intersectionele bril onderzoekt ze constructies van liefde en intimiteit in monogame en niet-monogame relaties in de Nederlandse samenleving. 

In samenwerking met het Vlaams-Nederlands cultuurhuis deBuren.

Voorstellen eisenpakket

Herbekijk hier de voorstelling van het eisenpakket: start 54:08

Furia stelde het eisenpakket met aanbevelingen voor over de thema’s die op deze Dag van het feminisme centraal staan: relatie-en samenleefvormen, wonen en kindertwijfels. Het eisenpakket kan je onderaan deze pagina downloaden.

Actiemoment

Als feministische denk- en actiegroep voegt Furia ook de daad bij het woord. Daarom eindigden we het strijdmoment met een menselijke driehoek. Deze actie kaderde in de campagne van het Groot Verzet die een vuist maakt tegen ongelijkheid en haat.

Panelgesprek Wat betekent "goed wonen"?

Herbekijk hier het panelgesprek!

Maar vooral, hoe realiseren we dat voor iedereen? We ontrafelden uitsluitingsmechanismen, deelden inspirerende voorbeelden en droomden over een gendersensitieve aanpak van wonen en woonomgeving. 

Gingen in gesprek met elkaar:

• Soumaya Majdoub is oprichter van Women in Urbanism, wetenschappelijk adviseur bij het Belgisch Klimaatcentrum en beleidsadviseur en expert in het Hoog Comité voor Rechtvaardige Transitie. Ze doctoreert op het snijvlak van demografie, menselijke geografie, politieke economie en ecologie (VUB). Ze is columniste en auteur van het boek 'Consumeren als konijnen. De (nog steeds hardnekkige) mythe van de overbevolking'.
• Maggi Poppe studeerde wijsbegeerte aan de UGent en werkt als beleidsmedewerker bij de Vrouwenraad. Haar expertisegebieden omvatten mensenrechten, internationaal beleid, vrede en ontwikkeling vanuit het perspectief van  gendergelijkheid. Ze werkt rond het thema recht op wonen en schreef de signalennota 'Vrouwen, gender en dakloosheid'. 
• Joy Verstichele is coördinator van het Vlaams Huurdersplatform en auteur van “De onzichtbare wooncrisis”. Hij brengt gezichten en inzichten over de woonproblematiek samen en behartigt de belangen van mensen wiens recht op wonen wordt geschonden.
• Chiara Nicque, bewonerscoach bij wooncoop. Wooncoop droomt van kwalitatieve en duurzame woningen voor iedereen via een radicaal nieuw coöperatief woonmodel. Als alternatief voor klassiek huren of kopen financieren ze samen met bewoner-coöperanten, externe investeerders en banken kwalitatieve woonprojecten. Hierin is elke bewoner coöperant en eigenlijk huurder bij zichzelf. Sinds 2017 realiseerden ze huisvesting voor 53 huishoudens. 314 woonplekken zijn momenteel in ontwikkeling. Hun verdere ambitie? 1000 coöperatieve woningen tegen 2040.

Wat stond er verder nog op het programma?

Wandeling

We stapten samen van Dampoort-station naar De Centrale. Enkele stops onderweg lichtten alvast een tipje van de sluier van de thema’s van deze Dag van het Feminisme. Stadsgids Sofie De Graeve ging voor Furia op zoek naar inspirerende verhalen met een feministische insteek. 

Boekenstand

Snuisteren in feministische boeken kon volop aan de boekenstand van De Groene Waterman. 

Catering door Simsim.Food

Vond je de catering ook zo heerlijk? Palestijnse cateraar Simsim.Food verzorgde een heerlijke lunch van glutenvrije vegan mujadara met salade & passatasaus of shoarma halal kip met fattoush, hummus en brood. Ook de hapjes tijdens het netwerkmoment namen zij voor hun rekening. Ze kozen ervoor de volledige winst van de dag te doneren aan de burgerslachtoffers in Gaza.

Femi Filo Café: Kindertwijfels

“En wanneer begin je aan kinderen?” ‘t Is een vraag die vrouwen tijdens familiefeesten al eens naast de kroketjes op hun bord krijgen. Toch is een kinderwens niet voor iedereen vanzelfsprekend. In een filosofisch café begeleide filosofe en Furialid Kim Bertoe (De Horizon) de aanwezigen in hun zoektocht naar gezamenlijke antwoorden op de vragen die ‘kinderwens’ oproepen.

Luisterexpo en gesprek Kussenverhalen

Vijf vragen over liefde, relaties, en/of seksualiteit. Een ‘goed’ of ‘juist’ antwoord bestaat niet. Misschien hebben we wel een beeld van hoe een ideale liefdesrelatie eruit ziet, en hoe die zou moeten voelen — of net helemaal niet? Kennen we veel mensen die zich in onze ideeën kunnen vinden, of voelen we er ons soms eenzaam bij? Laten we ons graag leiden door normen, of gaan we er liever tegenin? Het Magdalena Collectief stuurde vijf vragen over dating, seksualiteit en relaties de wereld in. De vele antwoorden die ze ontvingen, vanop verschillende intersecties, kon je beluisteren in de luisterexpo. Op het einde van de dag organiseerden zij ook een open gesprek waar we samen kunnen nadenken, twijfelen en het helemaal kwijt raken.

Het Magdalena Collectief is een jong, vierkoppig en intersectioneel feministisch dramacollectief uit Gent. De vier KASK Drama masterstudenten/alumni Maria de Cort (die/zij), Musa Mwankumi (die/zij), Abigail Gypens (zij/haar) en Madonna Lenaerts (die/hun) werkten samen aan hun bachelor- en masterproef. Hun artistieke praktijk wordt gevoed door een academische praktijk, een interesse in mythologie en hun onderliggend activistisch verlangen.

Netwerkmoment

Er is veel gezegd. Je hebt veel gehoord. Je zag misschien iemand van vroeger die je al lang niet meer zag? Of je hoorde over een organisatie en wil daar meer over weten? Of je wil nog even samen iets drinken? Of je maakt de brug naar het fantastische concert van Dobet Gnahoré deze avond in de Turbinezaal? 

We klinkten op de Dag van het feminisme en houden het even gemoedelijk. 

Blik VOoruit 

Deel jouw droom over wonen en samenleven. Het mag een heuse, radicale droom zijn. We luisteren, zetten het kunstig op papier en blikken jouw droom in. We zetten er een houdbaarheidsdatum op. Geef je blik door aan mensen en maak er samen tijdig werk van, voor de inhoud slecht wordt.

Acteur: Bert De Jonghe
Tekenaar: Amal Abdirashid Mohamed

Een productie van cirQ vzw

Deze aciviteit heeft helaas niet kunnen plaatsvinden omdat de tekenares verhinderd werd.

SuperSingleMom.be 

Mensen die alleen wonen hebben het niet makkelijk in de samenleving. Laat staan als je alleen woont met kinderen. Negentig procent van die groep is alleenstaande mama. In Nederland bestaat een besloten facebookgroep waar onder alleenstaande moeders tips en tricks uitgewisseld worden. Stap één was om ook een boek te schrijven en aandacht te vragen voor deze groep. Hoog tijd dat we hier ook iets ondernemen. We organiseren een veilige ruimte voor alleenstaande moeders om ervaringen en noden uit te wisselen, én om ideeën te verzamelen om ermee aan de slag te gaan.

Hou deze pagina en onze sociale media in de gaten voor een nieuwe datum!

Een samenwerking tussen Furia vzw en Labo vzw. 

LABO vzw gelooft in de kracht van burgers om de wereld kritisch in vraag te stellen en van onderop te werken aan sociale verandering. Een sterke civiele samenleving houdt in dat burgers georganiseerd zijn en tools ontwikkelen die dienen als hefboom voor verandering. LABO vzw biedt ruimte aan burgers om dat potentieel te verdiepen en samen sociale bewegingen uit te bouwen en te versterken.

Deze activiteit is uitgesteld. Heb je interesse? Houd dan zeker onze website en sociale media in de gaten!

Avondconcert Dobet Gnahoré - door De Centrale

De Ivoriaanse Grammy-winnares Dobet Gnahoré is een van Afrika's populairste en meest geliefde talenten. Dobet Gnahoré groeide op in een creatieve setting. Haar vader richtte o.a. het artistieke collectief Ki-Yi M’bock op, wat voor een boeiende voedingsbodem zorgde voor haar latere muziek, theater en fashionskills. Dobet Gnahoré maakt niet enkel indruk met haar stem, maar ook met haar expressieve dansbewegingen en kleurrijke stijl en dito présence. Een sterke onafhankelijke madam met de blik vooruit op een positieve toekomst. Haar meest recente album 'Couleur' werd in volle Coronacris opgenomen in Afrika en uitgebracht op 4 juni 21 op het Cumbancha label. Dobet Gnahoré staat voor dansbare grooves, elektronische beats, wendbare elektrische gitaarlijnen en pakkende melodieuze hooks. Haar recente muziek weerspiegelt de stedelijke energie van het hedendaags moderne Afrika en verstevigt haar positie als een van Afrika's meest spraakmakende artiesten.

Voor de fans van Fatoumata Diawara, Angelique Kidjo, Oumou Sangaré, Rokia Traoré en andere diva's van de  Afrikaanse global music scene.

Toegang

Jouw vrije bijdrage is belangrijk om deze dag mee mogelijk te maken. Schrijf over op BE85 0011 3642 3506 of betaal aan de ingang. Elke gift is welkom!
Richtbedrag: 5 euro | kleine inkomens 3 euro | steunbijdrage vanaf 10 euro. 
→ Het concert door De Centrale georganiseerd niet inbegrepen. Tickets zijn te verkrijgen via hun website.

Acht vrouwen, actief binnen diverse organisaties, reageren op de uitspraak van Vincent Van Quickenborne over thuisblijvende vrouwen. De ondertekenaars: Els Flour, bestuurslid Furia; Ida Dequeecker, kernlid BOEH!; Nina Henkens, coördinator Kif Kif vzw; Isa Verlaenen, nationaal verantwoordelijke Rebelle; Meron Knikman, voorzitter vrouwenraad; Sarah De Coster, expert gender en diversiteit Femma; Sarah Scheepers, coördinator Ella vzw; Heleen Struyven, Crisiscabinet Kinderopvang.

Als een toppoliticus de aandrang voelt om ‘een kat een kat te noemen’ kan je al vermoeden dat er een racistische oprisping volgt. Vincent Van Quickenborne (Open Vld) is hierop geen uitzondering. In een interview in Humo (en De Morgen, 14/8) toont hij in negen zinnetjes zo’n minachting voor vrouwen en het opvoeden van kinderen en spreekt hij zo stigmatiserend over vrouwen (en mannen) met migratieroots dat een feministisch antwoord niet kan uitblijven.

Kern van zijn betoog: huismoeders met een werkloosheidsuitkering moeten worden geactiveerd door een deel van hun uitkering af te nemen, en dat geldt met name voor huismoeders “van allochtone afkomst”. Het is te zeggen: aangezien de overgrote meerderheid van de huismoeders geen enkele uitkering ontvangt, wil hij de werkloosheidsuitkering van hun partners aanpakken. Huismoeders van allochtone afkomst hebben - het spreekt blijkbaar voor zich - een werkloze man. Een langdurig werkloze man zelfs, want de manier waarop Van Quickenborne wil snoeien in de uitkeringen, kan alleen bij wie langdurig werkloos is.

Om te verklaren waarom deze groep vrouwen weinig tewerkgesteld is, laat hij pro forma even het woord ‘racisme’ vallen, meteen gevolgd door het riedeltje van de ‘twee culturen’. Volgens Van Quickenborne hebben wij “hier” de “vrouw-aan-de-haardcultuur” (jazeker, het kostwinnersmodel was/is geen beleid, maar een cultuur) al lang achter ons gelaten en wordt het hoog tijd dat vrouwen van een andere cultuur dat ook eens gaan doen. Zij vormen immers de meerderheid van de thuisblijvende moeders voor wie hun partners “een hogere werkloosheidsuitkering krijgen”, zo vervolgt hij. Het woord profiteurs valt net niet, maar goede verstaanders hoeven geen expliciete uitspraken: de suggestie is dat vrouwen met migratieroots niet willen werken én dat zij en hun echtgenoten daar nog voor worden beloond ook. Beleefd en beschaafd gebracht racisme vreet de samenleving misschien meer aan dan de grofgebekte variant.

Plaats van zorg

Om zijn verhaal te normaliseren, orakelt Van Quickenborne dat vrouwen thuis mogen blijven voor hun kinderen maar “niet op kosten van de maatschappij”. Nog los van het feit dat 92 procent van deze vrouwen geen enkel vervangingsinkomen ontvangt, zegt dit veel over zijn visie op de rol van vrouwen en de plaats van zorg in de samenleving. De minister lijkt ervan uit te gaan dat de zorg voor kinderen een vrouwenzaak is. De druk die vrouwen ervaren door de combinatie van zorg en werk is zeker niet zijn probleem. Dat die druk des te zwaarder weegt voor vrouwen die deeltijds en met onmogelijke uurroosters werken aan heel lage lonen, in allesbehalve riante werkomstandigheden, is dat al evenmin. Dat dit soort werk heel vaak weggelegd is voor vrouwen van kleur ook niet. Laat staan dat hij zou beseffen dat sociale omstandigheden de keuzes bepalen die vrouwen maken en hoe verscheurend die zijn, met name voor alleenstaande moeders.

En wat kan hem die dubbele dagtaak schelen, vermits in zijn ogen zorg voor kinderen niet alleen een pure privézaak is, maar in wezen ook geen werk. En dat lezen we net na de coronacrisis, die ons zo duidelijk heeft gemaakt dat zorgend werk (en alle reproductieve werk), te beginnen met de zorg voor kinderen maar ook de zorg voor de samenleving, het begin en het einddoel is van samenleven en niet het afromen van winsten, gegenereerd door de loonarbeid van al diegenen die “de kost moeten verdienen”.

Als Van Quickenborne zich in volle structurele crisis van de kinderopvang laat ontvallen: “laat hen in de kinderopvang werken, dan kunnen ze hun eigen kinderen meenemen”, is dat tegelijk een racistische sneer én een ontkenning van zowel de ernst van de situatie in de kinderopvang als van de complexiteit van de puzzel die gezinnen dagelijks moeten leggen.

Van een minister verwachten wij beter. Laten wij eens “een kat een kat noemen”. Feministen komen op voor het recht op werk, omdat het een zekere zelfstandigheid en een zekere graad van zelfbeschikking kan verzekeren. Maar feministen weten ook dat betaald werk in onze maatschappij zeker niet de hemel op aarde verzekert. Vaak integendeel. Weinigen kunnen zich de luxe permitteren om echt te kunnen kiezen welk werk ze aanvaarden en hoe ze de combinatie zorg/werk organiseren. Velen vinden gewoon geen betaald werk. In laatste instantie komt de gezinszorg nog steeds op de schouders van vrouwen terecht. Gratis! Vrouwen verplichten om buitenshuis te gaan werken op straffe van de vermindering van de uitkering van hun partner, betekent niet alleen vrouwen straffen voor structurele scheeftrekkingen in de samenleving maar ook de structureel seksistische, racistische en sociale ongelijkheid vergroten.

Ondertekenaars

• Els Flour, bestuurslid Furia
• Ida Dequeecker, kernlid BOEH!
• Nina Henkens, coördinator Kif Kif vzw
• Isa Verlaenen, nationaal verantwoordelijke Rebelle
• Meron Knikman, voorzitter vrouwenraad
• Sarah De Coster, expert gender en diversiteit Femma
• Sarah Scheepers, coördinator Ella vzw
• Heleen Struyven, Crisiscabinet Kinderopvang

Dit opiniestuk verscheen op 18/08/2023 in De Morgen.

'Zonder de nodige ondersteuning van onbetaalde zorgarbeid blijft de ‘gendergelijke samenleving’ een lege doos’, schrijven vier feministische organisaties als reactie op de recent verschenen Gender Social Norms Index van de Verenigde Naties.

De recent verschenen Gender Social Norms Index van de Verenigde Naties bracht bedroevend nieuws. Ze  stelden geen verbetering vast in de vooroordelen tegenover vrouwen. 9 op de 10 mensen wereldwijd gelooft nog in meer of mindere mate in man-vrouw stereotypen. De helft van de mensen gelooft dat mannen betere politieke leiders zijn. Meer dan 40% gelooft dat mannen betere bedrijfsleiders zijn dan vrouwen. En zelfs 1 op de 4 vindt het normaal dat een man zijn vrouw mag slaan. Deze opvattingen zijn wereldwijd te vinden. Toch blijft het hier stil over. Als feministische organisaties willen wij deze stilte doorbreken.

Als deze cijfers iets aantonen, dan is het wel dat we nog gigantisch veel werk voor de boeg hebben. ‘Werk’ gebruiken we hier niet symbolisch, maar letterlijk. De verwezenlijkingen wat betreft gendergelijkheid van de afgelopen 100 jaar zijn er niet zomaar gekomen. Dit is de verdienste van feministische voortrekkers en bewegingen. Maar deze verworvenheden komen vandaag de dag hoe langer hoe meer onder druk. Daarom blijven we onze cruciale rol vervullen om samen verder te bouwen aan een (gender)gelijke samenleving. Volgens het World Economic Forum duurt het aan dit tempo nog 132 jaar tot de kloof tussen mannen en vrouwen gedicht is. Zo lang willen wij niet wachten! 

Zo was één van onze grootste gemeenschappelijke speerpunten het afgelopen jaar de strijd voor een kwaliteitsvolle kinderopvang. De kinderopvang is een onmisbare pijler in de waardering van zorgarbeid. Zonder kwaliteitsvolle kinderopvang zijn het vooral vrouwen die  terug naar de haard gekatapulteerd worden. 95% van de werknemers in de kinderopvang is vrouw. De misvatting dat zorgen ‘van nature’ vrouwenwerk is, dat zogezegd weinig vaardigheid vereist, heerst vandaag nog steeds. Niet toevallig bevestigt het VN rapport dat net de waardering voor zorg de sleutel is naar een meer gendergelijke samenleving.  

“Een belangrijke plek om te starten is het erkennen van de economische waarde van onbetaalde zorgarbeid.” Dit kan een effectief middel zijn om genderstereotypen rond zorg en de manier waarop we naar zorgarbeid kijken uit te dagen. “In landen met de hoogste scores op vooroordelen tegen vrouwen, wordt er geschat dat vrouwen zes keer zoveel tijd spenderen als mannen aan onbetaalde zorgarbeid.”
– Raquel Lagunas, Directeur van het UNDP Gender Team.”

België komt niet voor in de index van de VN, maar we kennen ook enkele cijfers voor Vlaanderen. De onderzoeksgroep TOR van de VUB berekende in 2020 dat in heteroseksuele relaties mannen per week gemiddeld 13 uur en 35 minuten besteden aan de was en de plas, en vrouwen bijna 22 uur. Daarnaast zijn vrouwen ruim drie uur per week bezig met kinderzorg, terwijl dat voor vaders over dik anderhalf uur per week gaat. Mannen kloppen vaak langere dagen op hun job, maar hebben ook meer vrije tijd: per week ruim zes uur meer dan hun vrouwen. Als je de betaalde en onbetaalde uren optelt, dan werken vrouwen per week zes tot tien uren meer dan mannen. “Mannen overschatten de tijd die ze aan werk en huishouden besteden, terwijl vrouwen die tijd onderschatten”, zegt VUB-socioloog Theun Pieter van Tienoven.

Wij vinden het de hoogste tijd om zorgtaken als werk te beschouwen. Zorg en huishoudelijke arbeid vragen onze aandacht, onze tijd en onze energie. Het is die zorg die maakt dat mensen andere professionele taken kunnen opnemen. Het is die (on)betaalde en vaak onzichtbare arbeid die betaalde arbeid mogelijk maakt. 

Omgekeerd vragen we dus diezelfde aandacht en energie van het beleid voor (onbetaalde) zorg.  Want zonder de nodige ondersteuning van onbetaalde zorgarbeid – in de vorm van betaalbare collectieve diensten zoals kinderopvang, toegankelijke en voldoende vergoede verloven en collectieve arbeidsduurverkorting- blijft een ‘gendergelijke samenleving’ een lege doos. 

Deze opinie werd ondertekend door de Vrouwenraad, Rebelle, ZIJ-kant, Femma, Furia en ella en verscheen op 23/06/2023 in de Knack. 

Furia ijvert al sinds jaar en dag, vanuit een feministisch perspectief, voor een zorgzame, solidaire en gelijke samenleving. Toen Covid-19 drie jaar onze levens danig door elkaar schudde, leek het belang van zo’n samenleving door velen te worden gedeeld. De pandemie liet voelen hoe belangrijk zorgberoepen zijn en hoe essentieel het is te kunnen zorgen voor elkaar, betaald of onbetaald. We redden het eenvoudig niet als dat kader wegvalt. De pandemie maakte ook zichtbaar hoe groot de ongelijkheid in de samenleving is: de impact van COVID én van de vele maatregelen om ze te bestrijden, was veel groter voor mensen in een sociaal-economisch zwakke positie dan voor mensen die hierin sterker stonden.

Wie, zoals Furia, hoopte dat beleidsmakers met die vaststellingen aan de slag zouden gaan, komt echter van een koude kermis thuis. Met grote bezorgdheid zien we dat de trend omgekeerd is: een toenemend aantal partijen propageert maatregelen om mensen die al zwak staan verder te marginaliseren en uit te sluiten. Het is bon ton om een populistisch discours te houden waarin ‘goede’ burgers (met een betaalde baan, een voldoende hoog inkomen, goede kennis van het Nederlands) worden afgezet tegen de ‘slechte’, of potentieel slechte medeburgers (die niet over de vernoemde kwaliteiten zouden beschikken).

De jacht op wie naast een sociale woning elders nog een eigendom heeft (wat ook de reden), de ‘basisbaan’ die werklozen moeten aanvaarden, de verstrengde voorwaarden inzake inburgering en verblijf bij de Vlaamse Zorgverzekering, de ‘war on woke’ die antiracistische stemmen wil smoren, de kritiek op organisaties van etnisch-culturele minderheden, de pogingen om verdere hoofddoekenverboden in te voeren… Veel politieke partijen lieten zich verleiden om minstens één van deze maatregelen of voorstellen te verdedigen.

Een recent voorstel om een deel van het Groeipakket (kindergeld) te gebruiken als oplossing voor de onderfinanciering van de kinderopvang past eveneens in dit rijtje. Daar wordt meteen de verplichting aan gekoppeld om kinderen 130 dagen naar de opvang te sturen. Het discours beklemtoont dat het de bedoeling is om zo gelijke kansen te creëren.  In praktijk stellen we evenwel vast dat de belofte van meer middelen – voor onderwijs, huisvesting, hulpverlening, kinderopvang enz., hand in hand gaat met de aankondiging van straffen en dreigementen, gericht tegen mensen in kwetsbare posities. Ook het idee om dwangzorg in te voeren voor kwetsbare zwangere vrouwen is daar een schrijnend voorbeeld van.

Sterke sociale infrastructuur

Dit is niet de zorgzame samenleving die Furia wenst. Furia bepleit een sterke sociale infrastructuur (crèches, woonzorgcentra, buurtcentra, scholen…) die kwalitatief, inclusief en toegankelijk is voor iedereen die er gebruik van wil maken, en waar het goed werken is. De middelen daarvoor mogen niet weggehaald worden van bestaande ondersteuning aan gezinnen, waaronder het (verre van perfecte) Groeipakket. We verwerpen het ‘diensten in plaats van cash’-discours: burgers hebben én een inkomen én goede diensten nodig. Het voortdurend spreken in termen van schuld en boete voedt het wantrouwen ten aanzien van mensen die om wat voor reden ook zwakker staan. De boodschap is niet alleen dat ze schuld dragen aan hun situatie, maar ook dat de hele samenleving de gevolgen draagt van hun ‘slechte houding’. Dat is niet alleen stigmatiserend, het is onzin.

De voorgestelde maatregelen beloven bij te dragen tot meer kansengelijkheid. Wie dieper kijkt ziet dat deze aankondigingspolitiek net het omgekeerde dreigt te doen. Wanneer de focus ligt op de individuele verantwoordelijkheid van mensen voor hun welzijn en dat van hun gezinsleden, gaat dat ten koste van de aandacht voor de collectieve inspanning voor het welzijn van iedereen. Die afbraakpolitiek leidt uiteindelijk tot achteruitgang voor iedereen, behalve van wie de middelen heeft voor dure privé-oplossingen. Het onderwijs, de kinderopvang, hulpverlening…  en vooral alle mensen die er beroep op doen en erin werken, verdienen een ambitieus en positief beleid dat inzet op de échte problemen en geen valse tweedeling tussen burgers creëert.

Dit opiniestuk verscheen op 13 juni 2023 op DeWereldMorgen.