Online haatspraak raakt vrouwen, vrouwen van kleur en vrouwen uit de LBTQ+-gemeenschap disproportioneel. Dat bevestigt een onderzoek van Furia vzw. Dit blijkt niet toevallig te zijn, maar is structureel, politiek gestuurd en doelgericht om de stemmen van vrouwen en minderheden te onderdrukken
Furia vzw analyseerde duizenden reacties onder nieuwsposts – met een centrale rol voor deze groepen vrouwen – op de sociale media van HLN, VRT NWS en het VRT-kinderen- en jongerenkanaal NWS NWS NWS.
In haar onderzoek definieert Furia haatspraak als kwetsende en/of beledigende opmerkingen die gericht zijn op een individu of groep op basis van gender, seksualiteit, etniciteit en religie. Furia onderzocht posts tot drie jaar terug.
De mond snoeren
Hoewel er onderlinge verschillen zijn, is de trend duidelijk. Vrouwen die zich uitspreken over het geweld dat ze meemaakten, evenals trans vrouwen, vrouwen van kleur en lesbische vrouwen, krijgen steevast het zwaarst te verduren. Wat getuigenissen over geweld betreft, gaat het om posts waarin vrouwen zich uitspraken over seksueel geweld of grensoverschrijdend gedrag. Furia onderzocht posts tot drie jaar terug.
Op Facebook telt Furia haatspraak in maar liefst acht op de tien reacties onder posts met getuigenissen van vrouwen die geweld ervaarden. Actrices of modellen die ervaringen van grensoverschrijdend gedrag delen, worden beschuldigd aandacht te zoeken en krijgen een hele reeks beledigingen of seksistische opmerkingen over hun uiterlijk toe. Dat is secundaire victimisatie. De ervaring van het slachtoffer wordt niet ernstig genomen, meer nog koudweg in vraag gesteld. Op die manier wordt een slachtoffer nogmaals het slachtoffer, in plaats van de nodige steun en erkenning te krijgen.
Bij posts over trans vrouwen is meer dan zeven op de tien reacties haatspraak, variërend van misgendering en spot, tot doodswensen. Comments onder een post over de moord op een trans meisje verheerlijkten zelfs het geweld. Wanneer lesbische vrouwen centraal staan, is bijna vier op de tien reacties haatdragend. Zo krijgt een lesbisch koppel dat het heugelijke nieuws van een zwangerschap deelt, een pletwals van homofobe reacties over zich heen.
Onder posts van vrouwen van kleur bevat ruim één op de drie reacties haatspraak. Of het nu gaat over een film waarin ze meespelen, nieuwe muziek die ze uitbrengen of een spelprogramma waaraan ze deelnemen, steevast vallen hun racistische comments te beurt, vaak gebaseerd op koloniale stereotypen.
Naast het persoonlijk leed heeft haatspraak een belangrijke impact op het maatschappelijk debat. Mensen die systematisch online haat te verduren krijgen, trekken zich vaak terug uit de online wereld.
Haatspraak snoert deze vrouwen de mond, wat hun vrijheid van meningsuiting en deelname aan het democratisch debat ernstig aantast. Bovendien zorgt het voor marginalisering van de belangrijke thema’s die ze op de agenda zetten.
Structurele onderdrukking
De systematiek in de haatreacties is geen toeval. Online haat is geen geïsoleerd verschijnsel, maar een uiting van bredere maatschappelijke onderdrukking. De haatreacties gericht op vrouwen die geweld meemaakten, op vrouwen van kleur en op vrouwen uit de LBTQ+-gemeenschap vinden hun oorsprong in dezelfde ideeën die seksisme, racisme, homofobie en transfobie in stand houden.
Uit onderzoek van onder meer Kif Kif en onderzoeker Ico Maly blijkt bovendien hoe extreem-rechts haatspraak aanzwengelt. Tsunami’s aan haatreacties ontstaan niet spontaan, maar nadat spilfiguren in actie komen en de haatspraak verder aanwakkeren met online advertentiecampagnes. Dat toont hoe haatspraak ingezet wordt om de bestaande machtsverhoudingen in onze samenleving in stand te houden of verworven rechten zelfs terug te draaien.
De noodzaak van tegenactie
Online haatspraak is een symptomatische aanval op de rechten en vrijheden van gemarginaliseerde groepen. Sociale mediaplatformen moeten gedwongen worden om hun verantwoordelijkheid te nemen. De Europese Digitale Service Act biedt hiertoe handvatten. Furia roept politici en mediamakers op om concrete maatregelen te nemen die haatspraak tegengaan en counteren.
Online haat is een probleem waarin de hele samenleving verantwoordelijkheid kan opnemen. Door actieve tegenreacties te plaatsen, haatspraak publiekelijk te benoemen en solidariteit te tonen met de slachtoffers, kan iedereen een steentje bijdragen aan een inclusiever en rijker online landschap. “Laat haat niet winnen. Gooi liefde in de comments”, is niet toevallig de slogan van de publiekscampagne van Furia over online haatspraak.
Elisa Van Der Jeugd, bestuurslid van Furia en Sofie De Graeve, beleidsmedewerker bij Furia
