Morgen voert een groep moeders actie voor de rechtbank van Turnhout. Ze klagen aan dat familierechters geen of onvoldoende rekening houden met intrafamiliaal geweld bij de regeling van het verblijfsrecht voor kinderen bij echtscheiding. De feministische denktank en actiegroep Furia ondersteunt deze actie en pleit voor dringende hervormingen.
Kinderen in de kou
Ook rapporten van internationale mensenrechtencommissies (CEDAW, GREVIO en COPA) die de Belgische aanpak van gendergerelateerd geweld doorlichten en het IGVM, wijzen op dit pijnpunt: zowel rechtbanken als gespecialiseerde diensten hebben te weinig oog voor intrafamiliaal geweld.
Te vaak wordt verondersteld dat slachtoffers van geweld en kinderen zich niet langer in een onveilige situatie bevinden na de scheiding. Terwijl er wel degelijk een verhoogd risico op (mogelijk dodelijk) geweld kan zijn op het moment van de scheiding of in de periode erna. Bovendien zijn kinderen die blootgesteld worden aan partnergeweld ook slachtoffers. Dat wordt alvast erkend in de Belgische wet op feminicide van 2023.
Gespecialiseerde kamers of rechtbanken voor gendergerelateerd geweld
Furia bepleit gespecialiseerde kamers of rechtbanken voor gendergerelateerd geweld. Doorgedreven specialisatie zal tot een betere bescherming van slachtoffers en kinderen leiden. Bovendien kan zo ook tegemoetgekomen worden aan de noden van slachtoffers van andere vormen van gendergerelateerd geweld zoals seksueel geweld.
In het bijzonder het bewustzijn over de diverse vormen die intrafamiliaal geweld kan aannemen, moet omhoog bij alle betrokken actoren. Intrafamiliaal geweld is veel meer dan alleen fysiek of seksueel geweld. Het gaat ook om psychisch geweld, dwingende controle en economisch geweld. Dat zijn vormen van geweld die niet meteen zichtbaar zijn, maar een grote impact hebben en levensbedreigend kunnen zijn.
Meer tools voor de familierechter
In afwachting van de realisatie van dergelijke gespecialiseerde kamers of rechtbanken moeten de tools voor familierechters alvast uitgebreid worden. Furia schuift drie prioriteiten naar voren:
- Maak een proactieve screening op (ex-)partnergeweld verplicht in echtscheidingsprocedures. Dat gebeurt nu al in landen zoals Canada, Australië en enkele staten in de VS. Belangrijk is om daar een concreet instrument met bijhorende opleiding aan te koppelen. Justitieassistenten, die vandaag maatschappelijk onderzoek uitvoeren op vraag van familierechters, kunnen hierin een rol spelen, mits de nodige opleiding om zowel de dynamiek van partnergeweld als de verschillende vormen te herkennen. Dat impliceert voldoende budget zodat de bestaande wachtlijsten niet nog langer worden
- Versterk de rol van het Openbaar Ministerie. Maak de aanwezigheid van het Openbaar Ministerie verplicht en doe hiervoor een beroep op een specifieke referentiemagistraat voor gendergerelateerd geweld. Dat zou alvast zorgen voor een betere doorstroming van informatie.
- Ontwikkel een specifiek beleid voor de neutrale bezoekruimtes voor de detectie en aanpak van intrafamiliaal geweld. Net in situaties van een contactbreuk is het belangrijk om de precieze oorzaken te onderzoeken en na te gaan of er geen sprake is van geweld. Bovendien ontbreken vandaag richtlijnen over het opstarten van begeleiding voor kinderen, slachtoffers en daders in geval van partnergeweld.
