De recente getuigenissen van slachtoffers van grensoverschrijdend gedrag aan universiteiten tonen belangrijke pijnpunten in de omgang met dat probleem. Bij recente meldingen aan de VUB en nu ook de UGent voelen slachtoffers zich weinig gehoord, zelfs in de steek gelaten. Het was daarom erg ongelukkig dat rector Caroline Pauwels (VUB) haar opinie over de zaak D.T. (DM 29/1) afsloot met het geruststellend bedoelde “Uiteraard blijft flirten toegelaten, laten we wel wezen. Maar een nee is en blijft een nee, zelfs al wordt die gefluisterd.”

Deze uitspraak gaat voorbij aan de kern van de zaak: de ongelijke machtsverhouding tussen prof en student. ‘Nee is nee’ legt het probleem in wezen weer bij het slachtoffer. Hoe problematisch dit is, wordt duidelijk wanneer we de situatie doortrekken naar andere contexten: een opdrachtgever die flirt met de poetshulp, een directeur met iemand uit de staf, een leraar met een leerling. Waar machtsverhoudingen spelen, is flirten nooit onschuldig. Vaak wordt onderschat hoe sterk die verhoudingen spelen in de academische wereld.

Het accent ligt daar zogezegd op coaching, intellectuele uitwisseling, peer review... Maar zeg maar eens ‘nee’ tegen een persoon die avances maakt en ook je stage begeleidt, je scriptie beoordeelt, in de jury zit van je doctoraat. Machtsdynamieken maken het nóg moeilijker om op ongepast gedrag te reageren dan dat al is. Een nee verwachten van iemand die niet vrij nee kan zeggen, is een pijnlijke aanfluiting van wie grensoverschrijdend gedrag heeft meegemaakt.

Die machtsdynamiek is ook zichtbaar in de uiteindelijke afhandeling van de zaak aan de VUB, waarbij de pleger wel vertrekt, maar na een ‘dading’ die transparante communicatie verbiedt. Dit is nochtans van primordiaal belang voor de slachtoffers. Niet elke zaak moet breed in de media komen, maar we stellen ons vragen bij de opvolging, de slachtofferondersteuning en de communicatie van de universiteiten.

Waarom ook die neiging om bij een zaak van grensoverschrijdend gedrag gerust te stellen ‘dat flirten uiteraard toegelaten blijft’? Alsof reageren op ongewenst gedrag samengaat met toenemende preutsheid. We fronsen ook de wenkbrauwen bij Pauwels’ suggestie dat sociale media “een zekere fluïditeit” mee in de hand werken, waardoor het “niet altijd en bij iedereen duidelijk is wat grensoverschrijdend gedrag precies is”. Zou het? Of volgen we Philippe Geubels: “Tien jaar geleden voelde je het ook al wel als een vrouw zich niet op haar gemak voelde” (DS 29/1, over de zaak-De Pauw).

Openlijke communicatie van universiteiten rond grensoverschrijdend gedrag gebeurt ook nooit op eigen initiatief, maar wanneer daders een rechtszaak aanspannen of slachtoffers naar de pers stappen. Een interne zwijgcultuur domineert, aan de UGent, de VUB en ongetwijfeld elders. Zolang universiteiten grensoverschrijdend gedrag als een persoonlijk, en niet als een institutioneel probleem beschouwen, blijft fundamentele verandering uit.

Dat melders ondanks hun precaire positie naar buiten treden, valt alleen maar toe te juichen. We verwachten dat universiteiten zich bewust tonen van machtsdynamieken en interne procedures op punt zetten zodat slachtoffers zich gehoord voelen. Een dading waarover zij geen informatie krijgen, onderhoudt de zwijgcultuur die al zo schrijnend is. Ook in de omgang met plegers is nog veel vooruitgang te boeken.

We zijn er nog lang niet, zolang deze zaken aan universiteiten ‘interne keuken’ blijven. Een onafhankelijk orgaan dat deze klachten bundelt en behandelt lijkt meer dan ooit aan de orde.

Iris Verschaeve, Furialid.

Dit opiniestuk verscheen op 4/02/2022 in De Morgen.

Bezorgdheid over de aanvallen op het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen

Het gelijkekansenmiddenveld is bijzonder bezorgd over de aanvallen op het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen (IGVM) na de veroordelingen van Bart De Pauw voor belaging en van Jeff Hoeyberghs wegens seksisme en haatspraak. Het IGVM, dat zich in beide zaken burgerlijke partij stelde, kreeg kritiek omdat het advocaten van de slachtoffers van De Pauw betaalde. Na de uitspraak tegen Jeff Hoeyberghs wordt gewaarschuwd voor een ‘tirannie van de gevoeligheid’ en een groeiende inperking van de vrijheid van meningsuiting. Mark Elchardus stelde het IGVM zelfs gelijk aan de inquisitie en presenteerde de afschaffing ervan als een bijdrage aan een meer evenwichtige en doeltreffende strijd voor vrijheid en gelijkheid (De Morgen, 7/1/2022). In De Afspraak (10/1) werd Liesbet Stevens van het IGVM opvallend streng en kritisch aangepakt over de financiering van de zaak De Pauw, nadat er her en der werd bericht over de hoge kost van de rechtszaak. Terwijl het IGVM perfect binnen het wettelijke kader handelde. Kritische journalistiek is wenselijk en nodig, maar moet weg blijven van tendentieuze en buitenproportionele aanvallen.

We maken ons grote zorgen over de negatieve houding tegen een instelling die gekoesterd zou moeten worden in een samenleving die het ernstig meent met de gelijkheid van vrouwen en mannen. Te meer omdat we ook elders in Europa zien hoe instellingen, wetgeving, wetenschappers en middenveld die ijveren voor de gelijkheid van v/m/x meer en meer onder vuur komen te liggen.

Het IGVM is een federale onafhankelijke overheidsinstelling die instaat voor het waarborgen en bevorderen van de gelijkheid van vrouwen en mannen en de bestrijding van elke vorm van discriminatie en ongelijkheid op basis van geslacht. Vanuit die rol is IGVM onder meer bevoegd om in rechte op te treden in rechtsgeschillen over de toepassing van de strafwetten en andere wetten inzake gendergelijkheid. Het IGVM vervulde dus louter één van zijn tien wettelijke opdrachten door zich (uitzonderlijk, meestal zet het in op bemiddeling) burgerlijke partij te stellen. Het is opmerkelijk dat politici en opiniemakers zich op de borst kloppen omdat we in België een sterke wetgeving en onafhankelijke instellingen hebben die over de gelijkheid van vrouwen en mannen waken, en tegelijk afkeurend of zelfs vernietigend reageren wanneer die instellingen en wetgeving worden gemobiliseerd. 

Hoeyberghs is veroordeeld op basis van de federale seksismewet van 22 mei 2014. Deze wet is gestemd door een democratische meerderheid. Bart De Wever spreekt van een slechte wet die voluntaristisch is toegepast door de rechterlijke macht (De Standaard, 10/1/2022). Maar zoals Han Renard van Knack terecht stelt, ligt een eventuele blaam niet bij de rechter of het IGVM, maar bij de wetgever (Knack, 11/1/2022). 

Het feministische middenveld hecht veel belang aan onafhankelijke instellingen, zoals het IGVM, die in rechte kunnen optreden om de gelijkheid tussen vrouwen en mannen te waarborgen. Als publieke mensenrechteninstellingen deze taak niet langer opnemen, zal het aan individuele slachtoffers zelf zijn om naar de rechter te stappen. Dat is voor velen niet haalbaar. Bovendien is de handhaving van de strafwetten geen taak van getroffen individuen, maar van ons als maatschappij. En ja, dat kost publiek geld. Vrijheid en gelijkheid zijn dan ook een kostbaar goed. En de maatschappelijke kost van seksisme en al zijn uitwassen is hoog.

Laten we vooral niet vergeten dat instellingen als het IGVM en wetten als de (overigens zeer onvolkomen) antiseksismewet er zijn gekomen omdat seksisme (in de oorspronkelijke en ruime betekenis van het woord) onze samenleving in al haar geledingen tekent. Onderzoek en cijfers erover zijn pijnlijk veelzeggend. Gelijkheid komt er niet vanzelf. Om de strijd tegen seksisme op alle vlakken te voeren zijn instellingen en wetten absoluut noodzakelijk, net als flankerend beleid met voldoende middelen, net als feministisch activisme. Dat is de essentie die we moeten bewaken. 

De tekst vermeldde eerst dat de N-VA de antiseksismewet mee goedkeurde in het Parlement, maar de partij heeft zich onthouden.

Els Flour (Furia), Ciska Hoet en Bieke Purnelle (RoSa), Meron Knikman (Vrouwenraad), Yves Aerts (Çavaria), Sarah Scheepers (ella), Diane Mintjens (Femma Wereldvrouwen), Christiane Pouliart (Medical Women Association Belgium), Lynn Callewaert (Vrouw en Maatschappij), Vera Claes (Zijkant), ABVV

Werd gepubliceerd op 15/01/2022 in De Standaard.

Een studente uit het derde middelbaar op het Montfortcollege in het Vlaams-Brabantse Rotselaar heeft met haar reactie aan de directie het debat over kledingvoorschriften op school opnieuw geopend. Beatrix Yavuz (14) vindt dat kledingcodes meisjes disproportioneel viseren.

Voor tieners is het ontdekken en creëren van een eigen identiteit een belangrijk deel van hun leven. Zij beleven er plezier aan om zich doorheen kleding uit te drukken en de eigen en sociale grenzen af te tasten. Jammer genoeg botsen meisjes daarbij ook op een dubbele moraal. Langs de ene kant wordt er van hen verwacht dat ze aantrekkelijk voor de dag komen. De huidige schoonheidsidealen die we in het straatbeeld, op social media en in mode zien, tonen hoe dat ook een zekere mate van seksualisering inhoudt. Alle zogenaamde seksuele bevrijding ten spijt, worden meisjes daar nog steeds op afgerekend. Tienermeisjes ondervinden dat hun lichamen plots door een seksuele bril bekeken worden, niet alleen door leeftijdsgenoten, maar ook door volwassenen die veel interesse tonen in het surveilleren van die lichamen. Meisjes moeten zich ‘deftig’ en niet ‘onthullend’ of ‘aanstootgevend’ kleden zodat niemand door hun lichamen kan worden afgeleid. De lange geschiedenis waarbij er gedacht werd dat mannen ongebreidelde seksuele driften hadden leeft vandaag voort. Het was de taak van vrouwen om mannen voor zichzelf te beschermen door vooral geen aanleiding te geven voor opstoten van dierlijke driften. Als een man zich niet kon ‘bedwingen’, zou het dan ook wel aan haar liggen. Had zij niet haar knie getoond? Zie daar, de lange traditie van victim blaming waarbij de schuld van dader verschoven wordt naar slachtoffer. Hierdoor golden verschillende regels voor mannen en vrouwen. Mannen genoten niet alleen meer bewegingsvrijheid, maar waren ook vrijer in het tonen van hun lichaam. Is de navel van vandaag, de knie van gisteren?

Niet alleen ondervinden meisjes hier hinder van omdat ze, bijvoorbeeld, de klas worden uitgestuurd, maar het creëert ook een grote focus op hun lichamen waarbij het spel met kleding een donkerder kantje krijgt. Door de verantwoordelijkheid voor het effect dat hun voorkomen heeft op anderen bij meisjes te leggen, maak je het voor hen heel moeilijk om niet zelf aan victim blaming te doen wanneer hen iets onaangenaams overkomt. Dit is de leeftijd waarop meisjes niet alleen die geseksualiseerde blik op hun lichamen voelen branden, maar waarbij ze ook ‘grappen’ over hun lichaam moeten aanhoren van leeftijdsgenoten, waarbij ze worden nageroepen op straat door ‘oude venten’, en ze voor het eerst een ongewenste hand op hun bil of borst voelen. Het is ook als tiener dat te veel meisjes hun seksuele grenzen overschreden weten worden, veelal door bekenden uit hun omgeving. Wanneer volwassenen aan een meisje zeggen dat haar leuke topje een decolleté heeft, maken zij haar ervan bewust dat er met een seksualiserende kijk naar haar lichaam gekeken wordt. Dat draagt bij aan een gevoel van onveiligheid. Zo zegt een zestienjarig meisje me dat zij zich heel ongemakkelijk voelt wanneer een leraar, een volwassene, haar erop wijst dat ze een decolleté heeft. Voor haar is het gewoon een leuk topje. ‘Ik heb het gevoel dat hierdoor ook het beeld ontstaat dat bepaalde kledij als sexy wordt beschouwd en je daardoor later misschien minder snel zoiets aantrekt om alleen te wandelen.’

Zo creëren dit soort regels dus net het probleem dat ze moeten aanpakken: ze seksualiseren meisjes. In plaats van verouderde dubbele standaarden te reproduceren en aan te leren, moeten scholen aangemoedigd worden om in te zetten op dialoog over hun beleid, op vrijheid van meningsuiting en keuze. Jongeren zijn allicht beter af wanneer er ruimte gecreëerd wordt voor kritische reflectie over de impact van media en popcultuur op genderidentiteit of de invloed van marketing en consumptie. De nadruk moet liggen op respect voor anderen ongeacht hun kleding. Ook kun je leren dat de verantwoordelijkheid voor de eigen blik en (seksuele) gevoelens, enkel en alleen bij de persoon zelf ligt. Het is niet aan meisjes om dit bij anderen te voorkomen, maar wel aan anderen om gepast ermee om te gaan. Een groter respect voor mannen en jongens is daarbij ook aangewezen: zij zijn geen beesten met oncontroleerbare verlangens.

Wanneer jongeren zich uitspreken tegen kledingvoorschriften gaat het om veel meer dan het uitdrukken van persoonlijke identiteit. Het gaat over de manier waarop meisjes zich geobjectiveerd en geseksualiseerd voelen. Het is een eis om gehoord en gerespecteerd te worden door wie hen al te vaak behandelen als tweederangsburgers en seksistische, racistische, classistische en homofobe denkpatronen op hun lichamen projecteren. Kledingcodes discrimineren niet alleen meisjes. Er zijn nog scholen die oorbellen, nagellak en make-up voor jongens verbieden. Ook mogen we niet blind zijn voor de manier waarop zwarte meisjes extremer en jonger worden geseksualiseerd. Het is ook onbegrijpelijk dat er Vlaamse scholen zijn die prat gaan op hun tolerante kledingvoorschriften en open schoolklimaat, maar toch de hoofddoek verbieden. Dat jongeren het debat aangaan kan alleen maar worden toegejuicht. Zij vragen een beleid dat relevant is voor hun leven, waarbij zij geraadpleegd worden en waarbij rekening gehouden wordt met identiteitsontwikkeling, genderexpressie en culturele diversiteit: een beleid van hun tijd.

Marjolein Van Bavel is postdoctoraal onderzoeker geschiedenis aan de Universiteit Antwerpen en Furia-lid.

Dit opiniestuk verscheen op 4/06/2021 in Knack Weekend.

In Humo en De Morgen (15/1) bezong Delphine Lecompte de lof van de morsige en schimmige kant van de erotiek, van de “intrinsieke duisternis en de prachtige verbijsterende complexiteit van de seksuele aantrekkingskracht”, van de “wrede sluwe spelletjes” die daarbij al eens worden gespeeld en vraagt ze begrip voor wie zich ooit verloor “in de wilde intense verering, de zalige verschroeiende devotie van een korzelig onwillig liefdesobject”.

Met wat meer weerbaarheid en relativering van deze vrouwen had het niet zo ver moeten komen

Het is een mooie en een belangrijke verdediging die ze voert. Wél bijzonder jammer is dat ze die zo nadrukkelijk koppelt aan een apologie van Bart De Pauw. Daarbij heeft ze nauwelijks oog voor de ervaring van de vrouwen die door hem werden belaagd. Haar “Alle respect voor de ‘slachtoffers’ van Bart De Pauw die zich wel een prooi hebben gevoeld (maar …)” weegt niet op tegen de passages waar ze haar pijlen weliswaar richt op anderen, maar en passant de rol van machtsrelaties in vraagt stelt en lijkt te insinueren dat het met wat meer weerbaarheid en relativeringsvermogen van deze vrouwen niet zo ver had moeten komen.

Soms gaat het in zo'n morsige zone grondig fout

Vooral is het jammer dat ze niet wat meer ruimte creëert voor wat er schuil kan gaan achter haar zin “Niemand die er het fijne van weet, behalve de participanten”. In deze zaak geeft een aantal van die participanten aan dat wat is gebeurd niets te maken had met de “verbijsterende complexiteit van de seksuele aantrekkingskracht” maar extreem stresserend, belastend en beangstigend was. Geweld, agressie of chantage zijn geen noodzakelijke voorwaarden voor zo’n situatie. De keuze waar we voor staan is ook niet zwart / wit tussen hetzij kwezeligheid, rigiditeit en bekrompenheid in de erotiek, hetzij alleen reageren op gewelddadige ontsporingen. Soms gaat het in zo'n morsige zone grondig fout. En als dat gebeurt, dan moet er een aanspreekpunt zijn, moet er een manier zijn om wie over de schreef gaat en dat niet wil horen tot de orde te roepen. Net zomin als we terug willen naar een zwijgcultuur over de spannende kant van die morsigheid in de erotiek, willen we terug naar een zwijgcultuur over de kwalijke en bedreigende kant ervan.

Voor Furia is instemming een cruciaal concept

In een weerwoord op de eerste reacties op haar schrijven (website Humo 17/1 en HLN 19/1) steekt Delphine Lecompte de draak met ‘consent’, als zou dat ertoe leiden dat erotiek voortaan op een apothekersweegschaal wordt afgewogen. Voor Furia is instemming wel een cruciaal concept. Alle vrijheid bij consensuele seks en geflirt, maar als die instemming er niet is, dan temper je je verlangen. Dat heeft niets te maken met bekrompenheid, maar met empathie en generositeit. Er komen ook geen ondertekende contracten aan te pas. De meesten onder ons voelen wel degelijk wanneer ons verlangen de grenzen van een partner overschrijdt en zetten dan een stap terug.

Sommigen overschrijden steeds weer die grens, en we hebben als samenleving beslist om wie daar slachtoffer van is, de kans te geven om verhaal te zoeken. Niet noodzakelijk en niet in de eerste plaats via rechtspraak trouwens. Dat het in deze zaak wél zover kwam, heeft Bart De Pauw minstens deels over zichzelf afgeroepen. De vrouwen die naar de vertrouwenspersoon van de VRT stapten, waren geen vragende partij om dit in het publieke domein te brengen. Ze wilden dat de overlast stopte, ze wilden een veiliger werkvloer, ze wilden vermijden dat nog vrouwen hetzelfde zouden meemaken. Zij hebben zware tijden meegemaakt.

Els Flour, bestuurslid Furia, 22/1/2021

Dit opiniestuk verscheen op 22/01/2021 in Humo

Al wat we delen

Middenveldorganisaties willen verbinden voorbij het hokjesdenken

Vandaag lanceert BOEH! (Baas Over Eigen Hoofd) in samenwerking met Uit de Marge, Kif Kif, Victoria Delux, Netwerk tegen Armoede, Karamah EU en Furia een – film en affiche - campagne onder de naam ‘Al wat we delen’. Daarmee willen de organisaties de focus leggen op de vele gelijkenissen die ons verbinden en een tegenwicht bieden aan het dominante discours dat mensen verdeelt, nog meer tijdens de Coronacrisis. Scum Studios (www.scumstudios.org) zorgde voor de opnames en montage van het filmpje. Steven Verreyt verzorgde de affiches.

In een steeds diverser wordende samenleving, trachten mensen anderen in hokjes in te delen om de wereld behapbaar te maken. Zelfs ondanks de steeds verder gedreven individualisering blijft het hokjesdenken overeind. Spijtig genoeg gaat dit in Vlaanderen vaak gepaard met kwalijke stereotyperingen: vrouwen zijn niet ambitieus, mensen van kleur zijn crimineel en sociaal kwetsbaren zijn verantwoordelijk voor hun precaire situatie. In werkelijkheid treden mensen elke dag weer uit hun hokjes en delen ze veel meer dan wat we op eerste blik zouden kunnen vermoeden. Bovendien spelen ook structurele mechanismen onze samenleving parten: ons onderwijssysteem blijkt de ongelijkheid te versterken, op de arbeidsmarkt worden zij die afwijken van ‘de norm’ nog steeds benadeeld en is het redden van onze economie belangrijker gebleken dan het redden van mensenlevens. Ook de komst van de Coronacrisis zorgde ervoor dat het hokjesdenken opgang maakte: hele gemeenschappen worden verantwoordelijk gesteld voor de opkomst van het virus, verliezen hun recht op de openbare ruimte, en de kloof tussen de have’s en de have not’s wordt steeds groter.

Enkele middenveldorganisaties namen hierbij de proef op de som. In het filmpje – onder coördinatie van BOEH!- is te zien hoe een diverse groep mensen letterlijk verdeeld wordt in verschillende hokjes. Deze opdeling symboliseert het hokjesdenken in onze samenleving geïnspireerd op de video ‘All that we share’ van de Deense televisiezender TV2 Danmark. Toch is er een opvallend verschil. Waar de originele video enkel persoonlijke en ludieke vragen stelt, heeft de Vlaamse versie ook een maatschappijkritische boodschap. Op verschillende momenten is te zien hoe specifieke groepen – soms over grenzen heen - het hardst geraakt worden door bepaalde vormen van discriminatie en uitsluiting. De organisaties, die zich allen inzetten voor meer sociale rechtvaardigheid, kozen hiervoor in de hoop om meer bewustzijn te creëren over de geleefde ervaringen van gemarginaliseerde groepen en om wederzijdse solidariteit aan te wakkeren.

Alle deelnemers zijn het alvast eens over één ding: iedereen heeft recht op een menswaardig bestaan.

'Al wat we delen' is hier te bekijken, liken en delen.

Contacten

Samira Azabar (BOEH!)/Sarah El Massaoudi (BOEH!)

Belangrijke noot: de opnames vonden plaats voor de uitbraak van COVID-19.

Ze is in hetzelfde jaar geboren als mijn moeder, en als Marilyn Monroe, als de Queen of England, en als mijn schattige schoonmoeder Paula Swinkels, deze Paula Marckx.

Nog 3 jaar geleden bracht ze een boek uit, “Jonger ouder worden”. Ze was niet van plan snel op te stappen, een paar dagen geleden was het toch ineens zover.

Wie was Paula Marckx?

Met zo’n naam vraag je je vanzelf al af of ze één of andere revolutie heeft ontketend, en was ze misschien een feministe?
Dat was ze niet, ze bleef het zelf verklaren:  ik ben een vrouw als iedere andere vrouw. Dat is spijtig, want haar naam blijft verbonden aan het “Marckx-arrest” van het Europees Hof voor de rechten van de Mens van 13 juni 1979. Dat arrest veroordeelde, op vraag van Paula Marckx, de Belgische Staat omdat hij de ongehuwde moeder, of nauwkeuriger gezegd de moeder die niet gehuwd was met de vader van het kind, discrimineerde. De discriminatie bestond erin dat deze moeder haar kind niet het statuut van wettig kind kon geven. Dat was onmogelijk, het kind werd automatisch een “onwettig kind”, ook genoemd een “natuurlijk kind”. Dat betekende dat het geen deel kon uitmaken van de familie van de moeder en het dus van die familie niet vanzelf kon erven.

Het onwettig karakter van het kind betekende verder dat het geen wettelijk beschermd erfdeel had tegenover zijn ouder/s (geen “reservatair erfgenaam” was). Het onwettig kind had dus absoluut niet dezelfde rechten als een kind dat bij twee met elkaar gehuwde ouders werd geboren. De moeder moest daarentegen liefst twee gerechtelijke procedures doorlopen opdat het kind officieel minstens als het hare zou worden erkend.

Alle kinderen, wettige kinderen

Paula Marckx kwam daartegen in opstand. Ze was geen Bom-moeder (Bewust Ongehuwde Moeder), op haar 47 werd ze per geluk zwanger en ze kende de vader niet, zo vertelde ze zelf.

In die jaren als vrouw alleen een kind krijgen was speciaal maar niet zo zeldzaam. Wat maatschappelijk een belangrijker fenomeen was, was dat jonge mensen niet meer trouwden, maar ongehuwd gingen samenwonen. De kinderen die zij kregen confronteerden hen met ongelijke rechten en ook met onsympathieke gerechtelijke formaliteiten. Om te beginnen moest de moeder haar kind na de bevalling erkennen, via een procedure bij de vrederechter. Die stelde een familieraad samen om toe te zien op haar alleenstaand ouderschap (dat “voogdij” werd genoemd) en belangrijke beslissingen over het kind te valideren. In die familieraad zat een toeziende voogd die, enkel in het belang van het kind, het recht had om haar beslissingen als moeder aan te vechten. Na de procedure van erkenning moest Paula Marckx haar dochter Alexandra via nog een andere procedure adopteren om haar haar familienaam en erfrechten te geven.

Op 31 maart 1987 kwam er een nieuwe wet op de afstamming die deze verplichtingen afschafte voor de moeder die een kind kreeg buiten het huwelijk en alle kinderen gelijkschakelde. De wet schrapte de categorie “onwettige kinderen”, voortaan werden alle kinderen wettige kinderen. Minstens één ouder stond altijd vast, de moeder. Als ze gehuwd was werd de echtgenoot de vader, zonder enige formaliteit. De wet van 31 maart 1987 heeft meteen de kinderen geboren binnen en buiten een huwelijk volledig gelijkgeschakeld. Ze kregen dezelfde rechten tegenover hun ouder/s als kinderen die geboren werden bij klassiek gehuwde ouders.

In 1983, 4 jaar na het Marckx-arrest, werden in België nog 6.699 natuurlijke kinderen geboren. In 1984 werden in totaal 10.143 natuurlijke kinderen erkend. De familieraad heeft nog langer bestaan dan de onwettige kinderen, tot de wetten van 27 maart en 29 april 2001 hem afschaften.

De wet van 1987 die de kinderen gelijke rechten gaf ongeacht de situatie van hun ouders bij de geboorte kwam er niet na vrouwenprotest. Wellicht heeft de ontdekking van de performante DNA-testen een grote rol gespeeld. Zolang die niet op punt stond, liep een man in het huwelijk het risico om een kind toegeschoven te krijgen dat biologisch niet het zijne was, een kind gemaakt met sperma dat niet van hem was dus. Over die mogelijke "kroostverwarring" is nogal wat rechtskundige inkt gevloeid. Die teksten vormden een slappe vlag die veel verdriet van moeders, vaders en kinderen, veel familiegeheimen en taboes verborg.

De wetswijziging van 1987 zat zeker in de tijdsgeest, meer vrouwenrechten moesten en zouden er komen. Een "Expowet" gaf al in 1958 aan de gehuwde vrouw, die tot dan door te trouwen handelingsonbekwaam werd zoals een minderjarige, voor het eerst het recht om haar eigen loon te ontvangen op een eigen bankrekening. De wet van 14 juli 1976 gaf de vrouw binnen het huwelijk dezelfde rechten als de man (voordien was hij ook wettelijk de baas). In 1979 veroordeelde het Brusselse Hof van Beroep een man wegens verkrachting van zijn echtgenote. Dat was nieuw, zolang "bestond" verkrachting niet binnen het huwelijk. Deze man had het wel erg bont gemaakt: hij had bovendien zijn exploten gefilmd en zo zelf gezorgd voor bewijsmateriaal.

Ook het schrappen van het verbod op zwangerschapsonderbreking hing al jaren in de lucht. In 1973 bekwam de actieve vrouwenbeweging als toegeving dat men het verbod op reclame en informatie over anticonceptiva uit de strafwet haalde. Het verbod op zwangerschapsonderbreking verdween pas in 1990.

Véél betogingen zijn daaraan te pas gekomen, betogen was toen meer in de mode dan nu: tegen de nucleaire energie (geen veilige opslag van het afval mogelijk), geen raketten op onze bodem, geen aankoop van dure F16-vliegtuigen, geen discriminatie van een lesbische leerkracht enz., vrouwen tegen de crisis. Allemaal aanleidingen om met muziek en spandoeken te defileren in de straten van Brussel en de andere grote steden. Ook tal van eisenpakketten en memoranda hebben we geschreven aan de politici.

Ferme niet-feministe

Paula Marckx verkondigde "loud and clear" dat ze geen feministe was. Ze verbond zich liever met een paar “supersenioren” in het interview dat ze 3 jaar geleden gaf over haar boek Jonger Oud Worden (verschenen in het CM-ledenblad). Ze blijft het herhalen in een interview door het Nieuwsblad (12 juni 2020): aan mijn lijf geen feminisme. “Ik ben niet iemand die in een stoet gaat wandelen. Als je een hele groep mensen nodig hebt om te protesteren, dan ben je niet sterk. Dan zet je jezelf in een minderheidspositie. Je geeft dan toe dat je minder sterk bent. Dan sta je allemaal te roepen tegen één man. Je kan op je ééntje veel meer bereiken”.

Wat jammer, we hadden haar graag in de armen gesloten. De eerste vrouw die een procedure in Straatsburg won tegen de Belgische Staat, een vliegbrevet haalde, mannequin was voor Nathan, condoomautomaten invoerde…  Een maatschappelijk geslaagde alleenstaande moeder, ferm! 

We zijn er wel zeker van dat feminisme en solidariteit geen luxe zijn, en geen zwaktebod: de levenskwaliteit van vrouwen en van de hele maatschappij zal maar verbeteren als we allemaal de rangen sluiten en samenwerken. De rechtspraak kan fouten aan het licht brengen, en soms tot een betere wet leiden, maar wetten moeten nog voorgesteld worden door politici, en wie zal hun duidelijk zeggen waar de prioriteiten moeten liggen?

Daar zijn wij voor, vrouwen die samenwerken om hun situatie te onderzoeken, verbeteringen voor te stellen en zich laten horen/zien/lezen. Wij doen dat met FURIA voor vrouwen die minder geluk hebben in het leven dan Paula met haar fantastische schoonheid, uitstraling, dynamisme, optimisme en een levensverhaal om u tegen te zeggen. Veel vrouwen hebben niet zoveel geluk, doordat ze op de verkeerde plaats zijn geboren, in een oorlogssituatie bijvoorbeeld. In ons eigen land treffen armoede, ziekte, depressie, en niet te vergeten agressie in al haar vormen (verbale, fysieke, seksuele) meer vrouwen dan mannen. Alleenstaande moeders scoren overal het hoogst qua kwetsbaarheid (werkloosheid, gezondheid, armoede). Als je pech hebt, is het goed te voelen dat er velen achter jou staan en er mee voor strijden dat jouw situatie ook verbetert. Dat één vrouw erin slaagt aan grote miserie te ontsnappen, is een goede zaak. Hoe zorgen we ervoor dat dit voor meer vrouwen gaat gelden? 

Paula, we doen meer dan op straat komen en betogen, en toch ferm bedankt hoor!

Liliane Versluys, advocate, lid van FURIA

Laten we beginnen met filosofe Griet Vandermassen gerust te stellen ( DM 4/7 ). Bij Furia - volgens haar definitie uit het kamp der ‘klassieke feministen' – hebben we geen fobie voor genen of hormonen. We lazen al een en ander over natuur of cultuur ter verklaring van man-vrouwverschillen en het is duidelijk: biologische én sociale factoren sturen het menselijke gedrag op complexe wijze. Die complexiteit maakt het op het niveau van concreet individueel gedrag voorlopig moeilijk tot onmogelijk om aan te geven waar biologie stopt en het sociale begint of omgekeerd. Nature nurture nietwaar.

Griet Vandermassen zit niet verlegen om een boude uitspraak. Dat blijkt wanneer ze de gendergelijkheidsparadox voorstelt: in landen waar seksegelijkheid een soort toppunt bereikt (België bijvoorbeeld), zouden meisjes eindelijk ‘vrij' kiezen voor hun aangeboren interesses, die ver zouden liggen van techniek en wetenschap, terwijl ze er in armere landen ‘van moetens' wel voor zouden opteren. Van een beperkte en eurocentrische ideologie of visie gesproken. Nog erger wordt het wanneer ze ervoor kiest om seksisme en racisme te benoemen in hun ‘omgekeerde' vorm: vrouwen die mannen kleineren of mensen van kleur die zich kritisch uitlaten over witte mensen. Waarbij ze het hele kader van structurele ongelijkheid negeert dat zo bepalend is om te spreken van seksisme en racisme.

Vandermassen verwijt “klassieke feministen” dat ze dader-slachtofferstereotypes in stand houden. We kijken nochtans niet zo individueel naar ongelijkheid (al putten we wel uit de concrete ervaringen van mensen). We zijn nog steeds overtuigd (en velen met ons) van de onderdrukkende patriarchale structuren in deze kapitalistische maatschappij en denken niet dat het huidige aandeel vrouwen in de werkende bevolking en in deeltijdse jobs, de lage lonen in zorgjobs, de loonkloof in het algemeen... intrinsiek vrije keuzes zijn. Ja, vrouwen hebben de kracht om te ageren en een actieve rol op te nemen in hun leven. Maar de kracht van individuen in een systeem dat van in het begin niet voor hen is opgebouwd, heeft zijn limieten. Net daarom is feminisme nog nodig, omdat in dat systeem zaken zoals de loonkloof, buitenproportioneel geweld op vrouwen, ongewenst seksueel gedrag, het schipperen tussen werk en gezin, schering en inslag zijn. Dit is geen kwestie van individuen of niet gegrepen kansen maar een structurele discriminatie.

Aan het einde van het interview getuigt de filosofe over het seksueel geweld waarvan ze als jonge vrouw het slachtoffer was. Quote: “Mannen en vrouwen interpreteren elkaars signalen soms heel anders”. Het is een pijnlijke vaststelling voor de jonge vrouw die dit moest meemaken, en voor alle vrouwen die dit vandaag nog meemaken. Dat het net niet om foute interpretaties gaat, maar over machtsongelijkheid, is een van de grote realisaties van de #MeToo-beweging. Niemand zou nooit en nergens tot een seksuele handeling gedwongen mogen worden. Dat we plots alles grensoverschrijdend vinden, is een groteske interpretatie. Leve het flirten, leve het leven buiten de heteronormatieve norm, leve het vrijelijk beleven van je seksualiteit - maar met duidelijke consent.

Furia kan zich niet vinden in ‘het feminisme' dat Vandermassen voorstelt. We twijfelen zelfs of Vandermassen wel weet waar ‘de feministen' vandaag mee bezig zijn. Furia noemt zich kritisch, feministisch, solidair, staat voor een intersectioneel feminisme en draagt waarden als vrijheid en gelijkheid hoog in het vaandel. Vandermassen oordeelt dat onze aandacht voor culturele en structurele verklaringsgronden voor sekseongelijkheid per definitie ‘ideologisch' en emotioneel zou zijn, en haar biologische premisses bij uitstek rationeel en wetenschappelijk. Zou het?

Iris Verschaeve

Dit opiniestuk verscheen op 8 juli 2020 in De Morgen.

De Vrouwendag van 2019 vond plaats in Antwerpen en had als centraal thema bondgenootschap. Hoe het beleid daar inspiratie kan uit halen, legt Sofie De Graeve, woordvoerster van Furia, uit in dit opiniestuk op Knack. Het volledig eisenpakket van Furia met daarin een oproep om bruto nationaal welzijn centraal te stellen, kan je downloaden onderaan deze pagina en de lezing van Camille Barbagallo kan je lezen op de Wereld Morgen.

Blader door de foto's van de Vrouwendag via het fotoalbum op onze facebookpagina, met dank aan Intvis Arts, en ontdek het divers programma. Wil je checken wat er zich allemaal afspeelde op de Vrouwendag? Het programmaboekje is ook onderaan deze pagina te downloaden of lees het verslag op DeWereldMorgen.

Tot volgend jaar in Gent?

Dit jaar vond de Nationale Vrouwendag plaats in 't Werkhuys in Antwerpen op adres Zegelstraat 13, 2140 Borgerhout! Hieronder vind je een overzicht van het programma. Voor een meer uitgebreide uitleg vind je onderaan het volledig programmaboekje. Op facebook kan je de foto-album van deze strijddag bekijken. 

Programma

Het volledige programmaboekje is onderaan deze pagina te downloaden.

LEZING & INTERVIEW 

Camille Barbagallo (Universiteit Leeds) en Khadija Hyati (Nederland) Lees hier de toespraak van Camille Barbagallo

Camille Barbagallo, experte in reproductieve arbeid of het zorgende en huishoudelijke werk dat de samenleving draaiende houdt. Barbagallo onderzoekt hoe sekse, zogenaamd ras en klasse de organisatie van reproductieve arbeid  bepalen. English spoken. Met vertaling naar het Nederlands

Het Antwerpse 8 maars comité interviewt de Nederlandse activiste Khadija Hyati die strijdt voor betere rechten voor schoonmakers (v/x/m).

Max. 150 deelnemers
Theaterzaal, 11u.-12.15u.

Samen Feminist Nu Voor Morgen

Furia stelt haar eisenpakket voor met voorstellen voor een feministische toekomst. Performances onderstrepen de strijdbaarheid. 

Hind Eljadid is een 25-jarige woordkunstenaar uit Antwerpen en bouwt met ZonderWolk een eigen sociaal-artistiek platform uit dat ook een veilige haven biedt aan beginnende woordkunstenaars. Hinds werk staat in teken van maatschappijkritiek en bewustwording. Het is haar missie om sociale problematieken in beeld te brengen en stemmen uit precaire posities te laten horen. Op het podium verkondigt ze haar ongezouten mening. In 2018 won ze hiervoor de BILL Award Ultima.

Mel Ross is een engelstalige emcee uit Antwerpen, met roots in Pittsburgh (USA). Hoewel ze al langer in de hiphopscene vertoeft, begon ze pas in 2016 aan haar eigen muzikale traject en bracht ze begin 2019 haar eerste EP, "MelRoss Place" uit. Geïnspireerd door de 90s boombap era van HipHop, brengt ze haar eigen interpretatie van het genre. Haar opmerkelijke flow en opvallende persoonlijkheid maken van haar een artiest om zeker in de gaten te houden.

Max. 150 deelnemers
Theaterzaal, 13.30u.-14u.

WORKSHOPS

Bondgenootschap

Sommige vrouwen krijgen vaak te maken met uitsluiting, anderen minder. Soms wordt je zelf uitgesloten, of ben je getuige van uitsluiting. In deze workshop pluizen we uit hoe we ons samen kunnen verzetten tegen uitsluiting. We verzinnen kleine en grote acties die maken dat àlle stemmen gehoord worden. 

Onder deskundige begeleiding van Birsen Taspinar (psychologe) en Saïla Ouald Chaïb (mensenrechten juriste) zoeken we hoe bondgenootschap kan werken op verschillende niveaus. 

Max. 30 deelnemers
Balletzaal 14u.- 16u.

Dekolonisering en Afrofeminisme

Het woord dekolonisering duikt om de haverklap op. Maar wat betekent het eigenlijk? Het dekoloniseren van de vrouwenbeweging in Vlaanderen moet nog beginnen. Hoe tekent dat de ervaringen van vrouwen? Deze workshop biedt in de eerste plaats ruimte voor het delen van deze ervaringen. Vanuit het Afrofeminisme gaat Stella Nyanchama Okemwa, Hand in Hand, daarna samen met jullie op zoek naar antwoorden. 

Max. 20 deelnemers
Tussenlokaal 14.00u- 16.00u.  en 16.15u.- 18.15u.

De arbeidsmarkt: what’s in it for you and me?

Over on(der)gewaardeerde kennis en vaardigheden en stereotypen op de arbeidsmarkt: hoe zou het anders kunnen en hoe kan beleid deze verandering ondersteunen? Deze workshop wordt begeleid door Sophia Hongokoesoemo ( Minderhedenforum) en Sarah Scheepers, Fatma Arikoglu en Carolina Mojica (ella vzw)

Max. 30 deelnemers
Muzieklokaal 14u- 15.30u.

Jongerencafé

Aan verschillende tafels fileren we verschillende thema’s met jongeren. Hoe raakt het thema jou als jongere, wat vind jij er intrigerend aan? Hoe zie jij wegen om ermee aan de slag te gaan? De tafels worden kundig gemodereerd door verschillende jonge vrouwen.

Max. 20 deelnemers
Koepelzaal 16.15u. -18.15u.

INTERACTIEF PANELGESPREK

Mannen en feminisme

Waarop botsen mannen die zich feminist noemen? Hoe kunnen mannen hun privilege als man inzetten om solidair te zijn in de strijd tegen seksisme? Kunnen we samen genderstereotypen in vraag stellen? Moderator, panel én publiek buigen zich over samenwerkingsvoorwaarden. Hoor, en wissel uit met Carlien Coppieters (Vrouwenraad en platform Vrij Spel, kinderen kiezen wel), Aaron Van Parys (Genderflux), Eric Niyibizi Cyuzuzo (Rainbownation Brussels) en Henk De Smaele (Historicus, UAntwerpen). 

Rachael Moore (Rainbowhouse Brussels) leidt het gesprek en de uitwisseling in goede banen. 

Max. 40 deelnemers
Danszaal 14.00u- 15.30u.  en 16.15u.- 17.45u

ONTMOETING & NETWERKING

De Grote Feministisch Uitwisseling

Tal van organisaties zitten voor je klaar met een prikkelende vraag. Praat, deel, luister en maak kennis met de andere bezoek.st.ers. Je kan aanschuiven aan de tafel van je voorkeur en doorschuiven naar keuze.

Iedereen welkom.

Foyer en Koepelzaal, 14u.-16u.

ACTIE

Geschiedenis van het feminisme

Maak een poster over wat er in jouw feministische leven belangrijk is geweest. Je draagt zo bij aan een project van het Archiefcentrum voor Vrouwengeschiedenis over de geschiedenis van het feminisme de voorbije 50 jaar.

Foyer 14u. - 16u.

Zeefdruk

Op deze Vrouwendag geven we diversiteit een gezicht. Laat jouw t-shirt bedrukken met het opschrift ‘This is what a feminist looks like’. Als je geen t-shirt bij hebt, kan je je een t-shirt aanschaffen uit het assortiment van de kringwinkel (€ 2).

In samenwerking met DOP platform en de Kringwinkel

Zaal 7 14u.-18u.

LITERAIRE EN BEELDENDE KUNST

Film

Girls on film screent films door en over vrouwen. Sofie, Chiara en Eline selecteerden de film La Source des Femmes (2011) van Radu Mihaileanu.

Max. 120 deelnemers
Theaterzaal 16.15u.-18.15u.

Boekenforum

Feministische boeken voor groot en klein zijn beschikbaar aan de stand van de Groene Waterman in de Foyer (12u15 - 18u15). Vijf auteurs geven uitleg en wisselen met jullie uit in het Literair Salon.

14.00 uur Anja Meulenbelt, Brood en rozen. Over klasse en identiteit.

14.30 uur Jozefien Daelemans, De naakte waarheid. Body bullshit ont(k)leed.

15.00 uur Sari Mar, Papieren vleugels.

15.30 uur gedichten van Elvire D, vrijwilligster in Buurthuis De Buurt (AIF+) en Kamiano

16.00 uur Houssnia El Azouzi, Gebroken ziel

16.30 uur Marleen Hufkens i.o.v. Brigitte Boffin, Gender & diversity

Literair Salon 14u - 17u.

Poëzie

Kristien Spooren is lid van het Gentse collectief Auw La, won zilver in Naft voor Woord en was  finalist in het BK Poetry Slam. Momenteel werkt ze aan een eigen gedichtenbundel. Kristien is doctoraatsstudent in de medische antropologie en geeft workshops creatief schrijven voor mensen met een eetstoornis. Haar fragiele poëzie tekent een wereld vol beelden die naar adem doen happen. Je hoort haar aan het werk in de workshop bondgenootschap en mannen en feminisme

Balletzaal 14u
Danszaal 16.15u.

Feminisme en fotojournalistiek in Zuid-Amerika

Verzetsverhalen uit Latijns-Amerika in beeld. Iedere vrouw en iedere feministische groep heeft haar eigen verzetsverhaal.

Balletzaal 11u.-16u.

Fototentoonstelling vrouwen en diversiteit

Brigitte Boffin portretteerde vrouwen in al hun diversiteit.

Balletzaal 11u.-16u.

Praktisch

Iedereen, m,v, x, is van harte welkom op 11 november in 't Werkhuys in Antwerpen van 10u30 tot 18u15.
Inkom: 5 euro (3 euro voor werkzoekenden, studenten en kleine inkomens), kinderen gratis. Er zal kinderopvang voorzien worden.

Rolstoelgebruikers vinden toiletten op het gelijkvloers. De zeefdruk in Zaal 7 is jammer genoeg niet bereikbaar met rolstoel. Furia probeert de Vrouwendag op zoveel mogelijk manieren toegankelijk te maken. Tips voor de toekomst zijn altijd welkom aan de Furia-stand in 't Kaffee.

Wegbeschrijving

't Werkhuys bevindt zich in de Zegelstraat, nr 13 in Borgerhout.

Het is vlot bereikbaar met het openbaar vervoer:
- vanuit Antwerpen Centraal met bus 410 / 416 / 417 / 427 / 429 tot halte Borgerhout De Roma / tram 8 of 10 tot halte Borgerhout Zegel Metro op 90m van de locatie
- vanuit Antwerpen Berchem met bus 30 richting Sint-Jansplein tot halte Borgerhout De Roma

Of te voet vanuit Antwerpen Centraal (25min.)

Meer info: T 02 229 38 73 - Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

De Vrouwendag?

Sinds 1972 doet de Vrouwendag elk jaar een andere stad aan, zodat telkens een nieuwe groep de kans krijgt om het programma vorm te geven. Furia ondersteunt dat lokale platform inhoudelijk en praktisch. 

Het eindresultaat na een klein jaar regelmatig samenkomen en overleggen is een feministisch evenement om u tegen te zeggen. Vaak (maar niet altijd) wordt er rond één thema gewerkt, met workshops, een debat, lezing, concert… Op het netwerkmoment krijgt u de kans uw vragen te laten beantwoorden door de lokale organisaties. Tussendoor kun je uitblazen en bijpraten of kennismaken onder het genot van een hapje en een drankje. Natuurlijk is er ook kinderopvang.

Op de Vrouwendag is iedereen welkom, vrouw, man, x… Je houdt er de vinger aan de pols van het feministische debat en Furia formuleert er ook telkens eisen aan het beleid.
Dit jaar is de Vrouwendag een initiatief van Furia (vroeger Vrouwen Overleg Komitee), in samenwerking met een Antwerps platform van vrouwen- en andere middenveldorganisaties.

Zin om de Vrouwendag naar jouw stad te halen? Leuk! Neem contact met ons op door een mailtje te sturen naar: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Voorbije vrouwendagen